Kamu görevlilerinin aile birliğini koruma hakkı, hem Anayasa’da hem de ilgili özel mevzuatta teminat altına alınmış temel bir haktır. Bu bağlamda en çok başvurulan idari işlemlerden biri, “eş durumu tayini” olarak karşımıza çıkar. Eş durumu tayini; kamu personelinin, eşinin görev yaptığı ile atanmak istemesi halinde başvurduğu bir yer değiştirme işlemidir. Bu işlem, bireylerin aile bütünlüğünü sağlıklı şekilde sürdürebilmeleri adına büyük önem taşır. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu ve Devlet Memurlarının Yer Değiştirme Suretiyle Atanmalarına İlişkin Yönetmelik kapsamında düzenlenen bu tayin türü, aynı zamanda idari yargının da sıkça meşgul olduğu hukuki ihtilafların kaynağı olmuştur.
Bu makalede, 2024 ve 2025 yıllarına ait güncel mevzuat değişiklikleri, uygulamada karşılaşılan sorunlar ve yargı kararları ışığında eş durumu tayininin şartları, süreci ve sonuçları kapsamlı bir şekilde ele alınacaktır. Eş durumu tayininde aranan başvuru koşulları, gerekli belgeler, özel durumlar ve bu taleplerin reddi hâlinde başvurulabilecek hukuki yollar ayrıntılı biçimde değerlendirilecektir. Ayrıca öğretmenler ve sağlık personeli gibi meslek gruplarına özgü uygulamalara da özel bir yer verilecektir.
Eş Durumu Tayini Nedir?
Eş durumu tayini, kamu görevlisinin eşinin görev yaptığı yere atanma talebinde bulunarak aile birliğini sağlama amacıyla yapılan idari yer değiştirme işlemidir. Türkiye’de memurların, özellikle farklı şehirlerde görev yapan eşlerle birlikte yaşamlarını sürdürebilmeleri için getirilen bu uygulama, hem anayasal hem de idari hukuk normlarıyla desteklenmektedir. Eş durumu tayini, aile bütünlüğünün korunması amacıyla 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 72, 74 ve 76. maddelerinde düzenlenmiştir.
Söz konusu tayin, kamu hizmetinin gerekleriyle aile birliğinin korunması arasında bir denge gözetilerek yapılır. Bu bağlamda, kurumlar arası koordinasyon ve hizmet ihtiyacı gibi faktörler önem arz eder. Mevzuata göre, memur olan eşin görev yaptığı yerde diğer eşin uygun bir kadroda istihdam edilmesi mümkünse, tayin talebi değerlendirilmektedir. Ancak yer değişikliği, personel ihtiyacının gözetildiği bölgesel planlamaya da uygun olmalıdır.
Eş Durumu Tayini Şartları 2025
Eş durumu tayini için başvuru yapılabilmesi, belirli yasal şartların varlığını gerektirir. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na göre memur eşlerden birinin atanmak istediği yerde diğerinin teşkilatının bulunması, uygun pozisyon olması ve ilgili memurun talepte bulunması esastır. Ayrıca bu atamanın, ya yeniden ya da yer değiştirme suretiyle yapılması gerekir. Tayin talebinde bulunan memurun, eşinin bulunduğu ilde görev yapabileceği uygun bir kadronun varlığı aranmaktadır.
Kamu görevlisi olmayan eşin bulunduğu yere tayin talebinde bulunulabilmesi için ise, bu eşin son iki yıl içinde en az 360 gün sigorta primi ödemesi şarttır. Bu koşul, sosyal güvenlik sistemiyle aktif çalışma ilişkisini kanıtlamak amacıyla öngörülmüştür. Ayrıca memur çiftler söz konusu olduğunda, atanma taleplerinde eşlerin alanlarındaki hizmet ihtiyaçları göz önünde bulundurulur. Özellikle öğretmenler ve sağlık personeli için bu şartlar daha sıkı düzenlenmiştir.
Eş Durumu Tayininde Gerekli Belgeler 2025
Eş durumu tayini talebinde bulunulurken sunulması gereken belgeler arasında öncelikle evlilik cüzdanı, SGK hizmet dökümü, eşin görev yeri belgesi ve vukuatlı nüfus kayıt örneği yer almaktadır. Kamu personeli olmayan eşin bulunduğu yere tayin talebi söz konusu olduğunda, bu eşin son iki yılda 360 gün sigorta primi ödediğini kanıtlayan belge ile birlikte halen çalıştığına dair belgeler de sunulmalıdır.
Başvurulacak kuruma göre belge içerikleri değişiklik gösterebilir. Bu sebeple memurun başvuru yapacağı kurumun duyurularını takip etmesi önem arz eder. Eksik belge sunulması hâlinde başvurular değerlendirmeye alınmamaktadır. Ayrıca eşlerin aynı yerde ikamet ettiklerini ve aile birliğini sürdürmek istediklerini gösteren belgeler de sürecin olumlu sonuçlanmasına katkı sağlar.
Eşi Memur Olmayanların Durumu
Eşi memur olmayan kamu görevlileri de eş durumu tayin hakkından yararlanabilir. Ancak bu durumda eşin, başvuru tarihinden itibaren geriye dönük iki yıl içinde en az 360 gün sosyal güvenlik primi ödemesi ve fiilen çalışıyor olması şarttır. Bu düzenleme, yalnızca kamu personeline özgü olmayan bir hak olarak Anayasa’daki “aile birliğinin korunması” ilkesinden kaynaklanmaktadır.
Özellikle özel sektörde veya kendi adına çalışan eşler için, işyeri faaliyet belgesi, meslek odası kaydı gibi ek belgelerin sunulması zorunludur. Böylelikle eşin gerçekten çalıştığı ispatlanmakta ve başvurunun suiistimal edilmesinin önüne geçilmektedir. Bu düzenleme, 2014 tarihli Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe girmiş ve sonrasında uygulamada yaygın hale gelmiştir.
Eş Durumu Tayini Olmadığında İzin Hakkı
Eş durumu tayini mümkün olmayan durumlarda memura, eşinin görev süresiyle sınırlı olmak üzere izin hakkı tanınabilir. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 72. maddesine göre, atanmak istenen ilde memur için uygun bir teşkilat veya kadro bulunmaması hâlinde, memur talebi üzerine izinli sayılabilir. Ancak bu izin süresi azami dört yıl ile sınırlıdır.
Bu süreçte memur, maaş ve diğer mali haklarını kısmen kaybedebilir. Ancak aile birliğinin korunması açısından bu tür izin uygulamaları büyük önem taşır. OHAL bölgeleri ve kalkınmada öncelikli iller için farklı ödeme oranları belirlenmiş olup bu oranlar, görev bölgesine göre %25 ile %60 arasında değişmektedir. Bu uygulama, devletin sosyal yükümlülüklerini yerine getirme politikasının bir yansımasıdır.
Öğretmenlerde Eş Durumu Tayini (2025)
2025 yılı öğretmen eş durumu tayini, Milli Eğitim Bakanlığı’nın yayımladığı genelgeye uygun şekilde yürütülmektedir. Başvurular iki aşamalı yapılmakta olup ilk aşamada belgeler teslim edilmekte, ikinci aşamada ise hizmet puanına göre değerlendirme yapılmaktadır. Eşi kamu kurumunda çalışan öğretmenler için görev yeri belgesi; özel sektörde çalışan eşler için SGK dökümü gibi belgeler zorunludur.
Millî Eğitim Bakanlığı Öğretmen Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği’nin [1] 49 ve 52. maddeleri uyarınca eş durumuna bağlı yer değişikliği, öğretmen ihtiyacının olduğu yerlere yapılabilir. Eşi geçici görevli olanlar veya kendisi aday öğretmen olanlar ise bu haktan yararlanamamaktadır. Başvuru sürecinde yapılan hatalar, tayin hakkının kaybedilmesine neden olabileceğinden dikkatli olunması gerekir.
Kaynak: [1] MEB
Sağlık Personelinde Eş Durumu Tayini (2025)
Sağlık Bakanlığı personelinin eş durumu tayin talepleri 2025 yılı için de belirli yönetmelik hükümlerine tabi tutulmuştur. 30. maddeye göre, eş durumu nedeniyle atanmak isteyen personelin, mevcut görev yerinde en az bir yıl fiilen çalışmış olması gerekir. Bu koşul, yalnızca sağlık ve can güvenliği gerekçesiyle esnetilebilmektedir.
Ayrıca 20. maddeye göre, aile birliği gerekçesiyle yapılacak atamalar, hizmet bölgeleri ve astlık-üstlük ilişkisi gözetilerek yapılır. Başvurular elektronik ortamda alınmakta ve eşin kamu görevlisi olup olmamasına göre farklı değerlendirme kriterleri uygulanmaktadır. Sağlık personeli için yapılan bu düzenlemeler, kurum içi adaleti sağlama ve kamu hizmetlerinin aksamasını önleme amacını taşır.
Eş Durumu Tayini Emsal Danıştay Kararları 2025
Stratejik Personel Olduğu Gerekçesiyle Eş Durumu Tayini Reddedilen Memurun Lehine Yürütmenin Durdurulmasına Karar Verilmiştir.
Açıklama: Davacının eşi Ankara’da özel sektörde sosyal güvenlik primi ödeyerek çalışmaktadır. Davacı, eş durumu nedeniyle Ankara’ya tayin talebinde bulunmuş, ancak idare bu talebi, davacının “stratejik personel” kapsamında olduğu gerekçesiyle reddetmiştir. Reddin dayanağı, Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği’nin 20. maddesinin 7. fıkrasıdır. Bu hükme göre stratejik personel için bazı tayin istisnaları uygulanmaz. Ancak Danıştay 16. Daire, ilgili düzenlemenin yürütmesini durdurmuş, bu nedenle Danıştay 5. Daire de tayin talebinin reddi işleminin hukuka aykırı olduğuna hükmetmiştir.
Künye: Danıştay 5. Daire, E. 2015/2452, K. …, Karar Tarihi: 27.10.2015.
Kamu Hizmeti Gerekçesiyle Reddedilen Eş Durumu Tayini Talebi, Aile Birliğinin Korunması Gerekçesiyle İptal Edilmiştir.
Açıklama: Davacı, eşinin görev yaptığı ilde görev yapabilmek için eş durumu tayini talebinde bulunmuş, ancak idare, görev yaptığı kurumda personel ihtiyacı olduğu gerekçesiyle başvuruyu reddetmiştir. Danıştay, kamu hizmeti gerekçesinin aile birliğini ortadan kaldıracak düzeyde ciddi bir zorunluluğa dayanmadığını, bu nedenle idari işlemin ölçülülük ilkesine aykırı olduğunu belirtmiştir. Kararda, Anayasa’nın 41. maddesine atıf yapılarak aile birliğinin korunmasının kamu hizmetiyle dengelenmesi gerektiği vurgulanmıştır.
Künye: Danıştay 2. Daire, E. 2014/12189, K. 2016/4331, Karar Tarihi: 24.11.2016.
Kurumlar Arası Koordinasyon Eksikliğinden Kaynaklı Reddedilen Eş Durumu Tayini, Hukuka Aykırı Bulunmuştur.
Açıklama: Davacının eşi farklı bir kamu kurumunda çalışmaktadır. Davacının kendi kurumu, diğer kurumla gerekli koordinasyonu sağlamadığı için eş durumu tayin talebini reddetmiştir. Danıştay, 657 sayılı Kanun’un 72. maddesine atıfla, kurumlar arası gerekli koordinasyonun idare tarafından sağlanması gerektiğini vurgulamıştır. Bu yükümlülük idareye ait olup, koordinasyon sağlanmadığı gerekçesiyle başvurunun reddedilmesi hukuka uygun değildir. Mahkeme bu sebeple işlemin iptaline karar vermiştir.
Künye: Danıştay 12. Daire, E. 2013/1391, K. 2014/4560, Karar Tarihi: 19.06.2014.
Sigorta Primi Yeterli Olmayan Eş Nedeniyle Reddedilen Başvuru, Kanuni Şartlar İncelenmeden Yapılmış Olduğundan İptal Edilmiştir.
Açıklama: Davacı, kamu personeli olmayan eşinin son iki yıl içinde 360 gün prim ödediğini gösterir belge ile tayin talebinde bulunmuştur. İdare, belgelerin eksik olduğu gerekçesiyle talebi reddetmiştir. Ancak mahkeme, SGK’dan alınan belgeye rağmen başvurunun gerekçesiz şekilde reddedilmesini “takdir yetkisinin kötüye kullanımı” olarak değerlendirmiştir. Ayrıca başvurunun özensiz ve araştırmasız reddedilmesi idari usul ilkelerine de aykırıdır.
Künye: Danıştay 5. Daire, E. 2012/7106, K. 2013/10212, Karar Tarihi: 26.11.2013.
Atama Yapılacak Teşkilat Olmaması Hâlinde, Memura Eşinin Görev Süresiyle Sınırlı İzin Verilmemesi Hukuka Aykırı Bulunmuştur.
Açıklama: Davacı, tayin talebinde bulunduğu şehirde görev yapabileceği bir teşkilat olmadığını bildiğinden eşinin görevi süresince ücretsiz izin talep etmiştir. Ancak idare, herhangi bir gerekçe sunmadan talebi reddetmiştir. Danıştay, 657 sayılı Kanun’un 72. maddesine atıf yaparak, eşin görev süresi ile sınırlı olmak kaydıyla memura izin verilmesinin zorunlu olduğunu ifade etmiştir. Kurum, bu hakkı kullanmayı takdir edemez; talep varsa ve şartlar oluşmuşsa izin verilmelidir.
Künye: Danıştay 8. Daire, E. 2017/3452, K. 2019/2310, Karar Tarihi: 08.04.2019.
Eş Durumu Tayini Sıkça Sorulan Sorular
Eş Durumu Tayini Nedir ve Kimler Bu Haktan Yararlanabilir?
Cevap: Eş durumu tayini, kamu görevlisinin eşinin görev yaptığı ile atanmak istemesidir. Hem kamu personeli olan hem de özel sektörde çalışan eşlerin bulunduğu yer için tayin talebinde bulunulabilir.
Eş Durumu Tayininde Hangi Belgeler Gerekir?
Cevap: Evlilik cüzdanı, vukuatlı nüfus kayıt örneği, eşin görev belgesi veya SGK dökümü, eşlerin ikametgahı ve hizmet belgeleri başvuru için gereklidir.
Eşi Özel Sektörde Çalışan Memur Tayin Talebinde Bulunabilir mi?
Cevap: Evet. Özel sektörde çalışan eş için son 2 yılda en az 360 gün sigorta primi ödemesi ve halen çalışıyor olması şartıyla tayin hakkı vardır.
Eş Durumu Tayini Ne Zaman Yapılır?
Cevap: Kurumların belirlediği takvim doğrultusunda, genellikle yılda bir veya iki defa atama dönemlerinde başvurular alınır. Örneğin MEB ve Sağlık Bakanlığı duyurular yapar.
Eş Durumu Tayin Talebi Reddedilirse Ne Yapılmalı?
Cevap: Reddin gerekçesine göre idare mahkemesinde iptal davası açılabilir. Özellikle Danıştay kararları, keyfi ret işlemlerini hukuka aykırı saymaktadır.
Eş Durumu Tayini İçin 360 Gün Prim Şartı Nedir?
Cevap: Eşi kamu görevlisi olmayan memurlar için getirilen bu şart, eşin son iki yıl içinde SGK’ya en az 360 gün prim ödemiş olmasını ve hâlen çalışıyor olmasını gerektirir.
Eş Durumu Tayini Başvurusu Hangi Durumlarda Reddedilebilir?
Cevap: Atanmak istenilen yerde uygun teşkilat veya kadro yoksa, stratejik personel kapsamında iseniz ya da belgeler eksikse başvurunuz reddedilebilir.
Stratejik Personelin Eş Durumu Tayini Mümkün mü?
Cevap: Stratejik personel için bazı sınırlamalar getirilmiştir. Ancak Danıştay bu sınırlamaların hukuka uygunluk denetimi yapılmadan uygulanmasını hukuka aykırı bulmuştur.
Kurumlar Arası Koordinasyon Sağlanmazsa Ne Olur?
Cevap: Eşlerin farklı kurumlarda çalışması hâlinde koordinasyon zorunludur. Sağlanmazsa ve tayin reddedilirse idari dava açılabilir. Bu durumda Danıştay iptal kararları verebilmektedir.
Eş Durumu Tayininde Ücretsiz İzin Hakkı Var mı?
Cevap: Eşin bulunduğu yerde kadro yoksa, memura eşinin görev süresiyle sınırlı olmak üzere en fazla 4 yıl süreyle ücretsiz izin verilebilir.
